Zou je me kunnen helpen? Ik ben namelijk op queeste. Al jaren, overigens. Je weet wel, zo’n eeuwigdurende zoektocht waarbij je uiteindelijk hetgeen dat je zoekt niet vindt. Maar juist doordat je het niet vindt, vind je wel iets in jezelf. Ik ben op zoek naar een knop. Of beter gezegd, een schakelaar. Een aan-/uitschakelaar. Een schakelaar voor mijn emoties. Te veel gevoelens. Te veel gedachtes. Het is te vergelijken met de hoeveelheid afval in de wereld; het is te veel, je weet niet waar je het moet laten, dus dump je het maar ergens waar het alles kapotmaakt. Een eindeloze waterval, een overstroming, permanent aan het verdrinken, maar wel blijven leven. En wat zou die schakelaar dan oh zo fijn zijn. Er is echter wel een nadeel aan het gebruiken van deze schakelaar; ik verlies er ook mijn menselijkheid mee.
“[A] remarkable feature about the emotion signal system is that it is always “on”. It is ready to broadcast instantly every emotion we feel. Think what life would be like if there were a switch, if it could be in the “off” position unless we chose to switch it “on”.” – Paul Ekman (Emotions Revealed, p. 55)
Emoties. Als hoogsensitief persoon heb ik er dagelijks mee te maken, en misschien ook wel vaker dan ik zou willen. Een vloek, want het maakt het leven soms zo veel lastiger dan het zou moeten zijn. Maar zou ik het daadwerkelijk uit willen zetten? Zoals Paul Ekman zegt: “But if we could, if we could turn off our emotions completely for a time, that might make matters worse, for the people around us might think we are detached, or worse, inhuman.” (p. 52)
In plaats van emoties uit te zetten, is het misschien handiger om te begrijpen hoe emoties werken en waar ze vandaan komen. Volgens Ekman zijn er negen manieren waarop emoties in gang kunnen worden gezet (p. 37). Het ervaren van of reflecteren op directe gebeurtenissen zijn daar twee van. Het terugdenken aan een mooie herinnering, het praten over een pijnlijke gebeurtenis of het gebruiken van je fantasie om een fictieve situatie te schetsen kunnen ook emoties oproepen, evenals het lezen van nieuwsberichten waarin mensen sociale normen hebben geschonden of wanneer iemand zegt dat je wel of niet ergens bang voor moet zijn. Empathie kan ook emoties in gang zetten, omdat je met iemand meeleeft. Ten slotte kunnen we vrijwillig emoties laten verschijnen, bijvoorbeeld door een blije of boze gezichtsuitdrukking te maken. (p. 37)
Emoties die we ervaren kunnen ons volgens Ekman op drie manieren in de problemen brengen (p. 16). De eerste manier is als de emoties die we voelen terecht zijn, maar we ze te intens ervaren, wat voor mij zeer herkenbaar is. (Heeft iemand de schakelaar al gevonden?) De tweede manier is dat we de juiste emoties voelen, maar we ze op een verkeerde manier uiten. Ten slotte kunnen we ook een compleet verkeerde emotie voelen, iets wat we pas later inzien. (p. 16)
We kunnen emoties zien als een bril waardoor we naar de wereld kijken. Volgens Ekman proberen we de wereld namelijk op een manier te zien waardoor we de emoties die we voelen proberen te bevestigen; alles wat tegen die emoties in gaat weigeren we toe te laten: “When we are gripped by an inappropriate emotion, we interpret what is happening in a way that fits with how we are feeling and ignore knowledge that doesn’t fit. (…) Emotions change how we see the world and how we interpret the actions of others. We do not seek to challenge why we are feeling a particular emotion: instead, we seek to confirm it. We evaluate what is happening in a way that is consistent with the emotion we are feeling, thus justifying and maintaining the emotion.” (p. 39)
(Korte opmerking: Ekman maakt een onderscheid tussen emoties en moods (p. 50). Een mood is een lichte en continue staat van emotie, terwijl emoties veel korter zijn. Emoties hebben ook een directe gebeurtenis als aanleiding, terwijl een mood dit vaak niet heeft. Moods zorgen ervoor dat we minder flexibel zijn en hebben volgens Ekman niet echt een functie, in tegenstelling tot emoties. (p.50))
Tot nu toe lijkt het dat emoties enkel nadelig zijn; we kunnen er last van hebben, het bepaalt en beperkt onze kijk op de wereld en we ervaren ze op de verkeerde manier of op het verkeerde moment. Is het dan gek dat we op zoek gaan naar de schakelaar om emoties uit te zetten? Absoluut niet. Maar moeten we het eigenlijk wel willen? Moeten we willen dat we in staat zijn om onze emoties uit te schakelen, dat we zelf kunnen bepalen wanneer we welke emotie in welke intensiteit voelen? Er zijn genoeg momenten geweest waarop ik die mogelijkheid graag had gehad, maar tegelijkertijd kunnen emoties juist erg belangrijk voor ons zijn.
Zo zijn emoties een belangrijke bron van kennis. Emoties kunnen ons namelijk veel vertellen waar we van kunnen leren, maar we moeten ze wel kunnen begrijpen. Angst waarschuwt ons en beschermt ons tegen gevaar. Afschuw zorgt ervoor dat we alert blijven en we minder snel meedoen aan activiteiten die we eigenlijk niet goedkeuren. Verdriet kan ervoor zorgen dat anderen je hulp en steun aanbieden. Woede kan ons motiveren de wereld te veranderen, voor sociale rechtvaardigheid te strijden en te vechten voor mensenrechten (p. 42). Als we onze emoties zouden uitschakelen, dan zouden we al deze informatie missen. Ekman: “Would we really want to eliminate those motivations? Without excitement, sensory pleasure, pride in our achievements, and the achievements of our offspring, amusement in the many odd and unexpected things that happen in life, would life be worth living? Emotion is not like an appendix, a vestigial apparatus we don’t need and should remove. Emotions are at the core of our life. They make life livable.” (p. 42)
Deze laatste twee zinnen van Ekman zijn misschien nog belangrijker dan alle kennis die emoties ons geeft; emoties zijn belangrijk voor ons leven. Ze maken het leven zoals het is, laten ons het leven ervaren zoals het is. Emoties behoren tot de kern van het leven. Misschien zijn er vaak genoeg momenten waarop we zouden willen dat er een schakelaar was om onze emoties uit te zetten, maar tegelijkertijd is die smeekbede situatiegebonden. We willen de schakelaar van onze emoties helemaal niet op “uit” zetten; we willen gewoon meer controle over onze emotionele reacties (p. 42). Er is echter helaas (nog) geen methode voor hoe dit zou kunnen, maar ik hoop je met bovengeschreven tekst toch een beetje op weg te hebben geholpen.
Laten we dan ook stoppen met de queeste. De zoektocht met als doel een schakelaar te vinden waarmee we onze emoties kunnen uitzetten. Deze queeste heeft inderdaad niet de schakelaar opgeleverd waar we naar op zoek waren, maar het heeft ons misschien wel iets over onszelf geleerd; dat emoties, hoe lastig ze soms ook zijn, een kernonderdeel van ons leven zijn, en het leven mooi kunnen maken. Zoals Ekman zegt: “None of us wants completely and irrevocably to turn off all our emotions. Life would be dull, less juicy, less interesting, and probably less safe if we had the power to do that.” (p. 42)
Hierboven schreef ik dat m’n hoogsensitiviteit, het intens ervaren van emoties, een vloek is, omdat dit het leven soms zo veel lastiger maakt. Maar tegelijkertijd maakt deze intensiteit het leven ook zo veel mooier. Je leeft niet alleen, je voelt ook dat je leeft. Het is niet alleen een vloek, maar ook een zegen.
De enige schakelaar die we nu nodig hebben is eentje waarmee we kunnen overschakelen naar een andere queeste.
Voetnoten:
- Ekman, Paul. Emotions Revealed: Recognizing Faces and Feelings to Improve Communication and Emotional Life. St. Martin’s Griffin: New York, 2007 (2nd Edition)
Gerelateerde berichten:
Volgend bericht: Coin-cidental Question [NL]
Vorig bericht: 2020: An Open Letter / Verenigd In Stilte (2020 Eindejaarsspeech)
Blijf op de hoogte van nieuwe berichten door te volgen via e-mail, Facebook of Instagram.